همه ما فرش ماشینی در خانه خود داریم. اما آیا می‌دانید فرش ماشینی شما چطور شما تولید می‌شود؟ اصلا چه مراحلی روی فرش شما انجام می‌شود، که به این زیبایی تبدیل می‌شود؟ در کل برای تولید فرش ماشینی ما باید از 4 مرحله عبور کنیم؛ ریسندگی، رنگریزی، بافندگی و تکیمل فرش. در این مقاله قرار است با تک تک این مراحل آشنا شویم و اطلاعات بیشتری درباره صنعت فرش بدست آوریم. پس با ما همراه باشید.
فرش چیست؟
اول از همه بهتر است به این موضوع بپردازیم که اصلا فرش چیست؟ فرش را به کف پوش یا پوشش زمین معنی می‌کنند که در دو نوع دستبافت و فرش ماشینی وجود دارد. گسترده انواع هر نوع فرش بقدری زیاد است که برای آشنایی با تمام آنها باید هفته ها وقت صرف کرد. اما خوشبختانه وجود سایت های اینترنتی مانند سایت قصر فرش به ما این امکان را می‌دهد که با یک سرچ ساده با انواع و اقسام فرش آشنا شویم.
فرش ماشینی به دلیل بافته شده با دستگاه های بافندگی دارای قیمت مقرون بصرفه تر و مناسب تر نسبت به فرش دستبافت است و همین امر باعث رونق یافت بازار فرش ماشینی شده است.
اولین فرش ماشینی در ایران کی و کجا بافته شد؟
ممکن است این سوال ذهن شما را نیز درگیر کرده باشد. اولین فرش ماشینی در ایران در شهر کاشان بافته شده و به همین علت نیز فرش کاشان دارای شهرت و کیفیت بهتری نسبت به بقیه فرش های ماشینی است. جالب است بدانید در هنگام تاسیس اولین کارخانه فرش ماشینی اکثر مقامات دولتی با آن مخالف بودند؛ زیرا بر این باو بودند که تولید فرش ماشینی باعث کم رونق شدن بازار فرش دستبافت می‌شود.
بلاخره پس از انقلاب اسلامی در سال 1365 اولین کارخانه فرش ماشینی ایران در کاشان تاسیس شد. گسترش بازار فرش ماشینی نه تنها باعث رونق گرفتن خود فرش ماشینی بلکه باعث شناخته شده فرش دستبافت ایرانی در اکثر کشورها و رونق گرفتن بازار صادرات فرش دستبافت نیز شد.
کیفیت فرش ایران بقدری است که در جهان، ایران به عنوان مهد فرش شناخته می‌شود و تقاضای زیادی برای فرش ماشینی و فرش دستبافت آن از سرتاسر جهان وجود دارد. خب بریم سراغ اصل مطلب
مراحل تولید فرش ماشینی
گفتیم فرش ماشینی در 4 مرحله تولید می‌شود. در ادامه قدم به قدم باهم یک فرش ماشینی را تولید می‌کنیم، پس با ما همراه باشید.
قدم اول: مرحله ریسندگی فرش ماشینی
نخی یا همان الیافی که برای بافت فرش ماشینی نیاز داریم، در این مرحله تولید می‌شود. ما در کل 3 نوع نخ برای بافت فرش ماشینی نیاز داریم:
• نخ‌های خاب که معمولاً از جنس اکریلیک یا پلی استر یا پلی پروپیلن است.
• نخ پود که معمولاً از جنس جوت است
• نخ تار که معمولاً از جنس پنبه یا پلی استر است
جنس نخ تار فرش، مشخص کننده نوع فرش است. شاید بپرسید کدام یک از این الیاف ها مشخص کننده جنس فرش ماشینی است؟ نخ خاب آن نخی است که جنس فرش ماشینی را مشخص می‌کند.
هریک از این نخ ها مراحل و مقدمات خاص خود را برای تولید دارند و همه آنها به یک روش ریسیده نمی‌شوند. برای مثال الیاف اکریلیک با دستگاه های ریسندگی الیاف کوتاه تولید می‌شود. سپس با رنگریز های مناسب رنگ ریزی شده و بعد از آن هیت ست می‌شوند. حال الیاف ما آماده برای بافندگی است.
در حالی که الیاف پلی استر به وسیله دستگاه های ذوب ریسی تولید می‌شوند و رنگریزی آنها نیز به دو صورت خود رنگ و یا رنگریزی شده انجام می‌شود.
تولیدکنندگان فرش ماشینی می‌توانند خود مرحله ریسندگی الیاف را انجام دهند و یا الیاف آماده برای بافت فرش را خریداری کنند. پس از آماده سازی نخ فرش، نخ‌های بوبین‌های بزرگ روی بوبین‌های کوچک‌تر پیچیده می‌شوند و طبق طرح و نقشه فرش، روی قفسه ماشین بافندگی قرار می‌گیرند.
قدم دوم: رنگریزی الیاف فرش ماشینی
الیاف فرش ماشینی یا همان نخ خاب فرش به دو صورت خود رنگ یا رنگ ریزی وجود دارد. معمولا از رنگدانه های شیمیایی برای رنگریزی الیاف فرش ماشینی استفاده می‌کنند.
قدم سوم: بافندگی فرش ماشینی
خب بریم سراغ آشنایی با مهم ترین قیمت تولید فرش. تکنولوژی های مختلفی برای بافت فرش ماشینی وجود دارد. بافت فرش ماشینی همانند بافت پارچه است و تنها تفاوت آن این است که دو سیستم تاری برای بافت فرش استفاده می‌شود. در ماشین های بافندگی دو فرش به صورت همزمان بافته می‌شود که به یکی از فرش ها، فرش رو و به دیگری فرش زیر می‌گویند. اسم دیگر این نوع بافندگی، سیستم (Face to Face) گفته می‌شود. در این سیستم نخ خاب در بین دو سطح موازی قرار گرفته و بافته می‌شوند. بعد از بافت با استفاده از یک تیغه که حالت رفت و برگشتی دارد، دو فرش زیر و رو را از هم جدا می‌کند. البته این روال بافندگی کلی فرش ماشینی است و ممکن است بعضی از کارخانه جات دستگاه های متفاوت تر بافت فرش داشته باشند.
عمدتا ماشین آلات فرش‌بافی توسط دو شرکت معروف وندویل (بلژیک) و شونهر (آلمان) تولید می‌شوند که در مدل‌های مختلفی نیز وجود دارند. ماشین های بافندگی این شرکت‌ها می‌توانند فرش‌هایی با خاب بریده (کات پایل) یا خاب حلقوی (لوپ پایل) و یا با سه سیستم پودگذاری (راپیر) تولید کنند. هر یک از این امکانات در مدل‌های مختلف این کمپانی‌ها طراحی شده است.
بافندگی فرش ماشینی مهم ترین مرحله تولید فرش است که هرگونه اشتباه در بافت فرش باعث کاهش ارزش و زیبایی فرش می‌شود.
مرحله چهارم: تکمیل فرش ماشینی
چهارمین و آخرین مرحله بافت فرش ماشینی، مرحله تکمیل فرش است. بعد از بافت فرش و خارج شدن فرش از دستگاه های بافندگی، فرش نیازمند به رفو گری است تا ایرادات آن رفع شود. از طرفی برای افزایش طول عمر فرش و براقی و زیبایی فرش اقدامات مختلفی مانند آهارزنی و تکمیل فرش، روی فرش ها انجام می‌شود. در این مرحله فرش هارا بهم می‌دوزند و سپس تمام پرز ها و گرد و غباری که حاصل از بافت فرش است را از بین می‌برند.
یکی از مهم تری مراحل تولید فرش ماشینی، یک نواخت کردن سطح خاب فرش است که با دستگاه های مخصوص انجام می‌شود. به این مرحله شیرینگ فرش می‌گویند که به جز صاف و یکنواخت کردن سطح فرش باعث براق شدن فرش ماشینی نیز می‌شود و در کیفیت و زیبایی فرش تاثیر بسیار زیادی می‌گزارد.
بعد از مرحله شیرینگ کردن فرش، نوبت به آهارزنی فرش می‌رسد. در این مرحله پشت فرش را به چسب های مخصوص و رزین ها آغشته می‌کنند تا گره های فرش محکم شود و طول عمر افزایش یابد. حال نوبت برش فرش و لبه دوزی آن است. طبق اندازه های مخصوص فرش ها را از هم جدا می‌کنند و لبه دوزی و ریشه دوزی روی فرش انجام می‌شود.
تبریک می‌گویم، فرش ماشینی شما حاضر است. اما بیاید با عوامل دیگری که در تعیین کیفیت فرش تاثیرگزار است نیز آشنا شیم تا بهتر و عمیق تر هنگام خرید فرش ماشینی از کیفیت فرشمان مطمعن شویم.
فاکتور های موثر در تعیین کیفیت فرش ماشینی
به جز مواردی که باهم یاد گرفتیم مانند بافندگی فرش، تکنولوژی بافت فرش، نوع نخ‌های مصرفی برای تار و پود فرش، تراکم و شانه فرش و تنظیمات عمومی ماشین‌های بافندگی و ریسندگی، عوامل دیگری نیز در تعیین کیفیت فرش ماشینی ما تاثیر گزار است. مانند:
• یکنواختی فیزیکی نخ خاب
اگر ویژگی های فیزیکی نخ خاب یکنواخت نباشد، باعث ایجاد رگه های طولی دربافت فرش می‌شود و از زیبایی فرش ما می‌کاهد. از جمله عدم یکنواختی ویژگی ها فیزیکی نخ خاب می‌توان به درصد زیاد شدن طول نخ خاب، درصد جمع‌شدگی و یا تجعد نخ خاب اشاره کرد.
• کیفیت تیغه برش
تیغه برش فرش در کیفیت فرش تاثیر زیادی دارد زیرا اگر تیغه فرش به موقع تعویض نشود باعث سوختگی خاب فرش شده و ار کیفیت و ارزش فرش می‌کاهد.
• انجام دقیق مرحله شیرینگ
همانطر که گفتیم در مرحله شیرینگ سطح خاب فرش را یکنواخت می‌شود که این یکنواختی در تعیین کیفیت و ارزش فرش ماشینی تاثیر بسزایی دارد و باید با دقت کامل انجام شود.
امروز با مراحل بافت فرش ماشینی و عواملی که هنگام تولید فرش ماشینی در کیفیت و ارزش فرش موثر است آشنا شدیم. حال که شما با این موارد آشنا هستید، هنگام خرید فرش ماشینی دقت بیشتری به روی فرش و پشت فرش می‌کنید و فرش با کیفیت مغوبی را صاحب می‌شوید.