فرش ایران با کیفیت ترین فرش موجود در جهان شناخته شده که در دو نوع فرش ماشینی و فرش دستبافت عرضه می‌شود. شهر هایی زیادی در ایران به تولید هر دونوع فرش مشغول هستند. آنچه باعث ایجاد تفاوت و تمایز در بافت فرش شهرهای مختلف می‌شود، فرهنگ، سلیقه و آداب و رسوم شهرهای مختلف است. برای مثال فرش دستبافت در دو نوع ترکی بافت و فارسی بافت در ایران تولید می‌شود. فرش دستبافت ترکی بافت در شهر آذربایجان و تبریز و فرش های فارسی بافت در شهر های اصفهان، کاشان، خراسان و.... تولید می‌شود.
در زمینه تولید فرش دستبافت اصطلاحات زیادی وجود دارد که یکی از آنها رج فرش دستبافت است. امروز قرار است به شناخت رج فرش بپردازیم و تاثیر آن را در کیفیت فرش دستبافت بررسی کنیم.
• اگر بافنده فرش دستبافت هستید و می‌خواهید بهترین فرش هارا ببافید،
• اگر می‌خواهید هنگام خرید فرش دستبافت، بهترین آنها را صاحب شوید،
در حال حاضر در بهترین جای ممکن هستید. زیرا در این مقاله با یکی از عواملی که چه در تولید بهترین فرش دستبافت و چه در خرید بهترین فرش دستبافت به ما کمک میکند، آشنا می‌شویم.
رج فرش چیست؟
برای درک بهتر مفهوم رج فرش بهتر است اول مفهوم ذرع را باهم مرور کنیم. ما در مقاله های قبلی به معرفی کامل واحد ذرع و فرش ذرع و نیم پرداخته ایم که می‌توانید بعد از این مقاله برای تکیمل اطلاعات خود آن را مطالعه کنید. اینجا به صورت خیلی خلاصه واحد ذرع را مرور می‌کنیم.
هر ذرع برابر با 104 الی 112 سانتی متر است. شاید بپرسید اندازه دقیق واحد ذرع چگونه تعیین می‌شود؟ ذرع در شهرهای مختلف دارای اندازه های مختلفی است. مثلا هر ذرع اصفهان معادل با 104 سانتی متر و هر ذرع تبریز معادل با 112 سانتی متر است.
حال رابطه بین ذرع و رج چیست؟ اصلا چرا ما برای درک رج نیازمند مرور ذرع بودیم؟
اگر هر ذرع را به 16 قسمت تقسیم کنیم، هر یک از این قسمت ها برابر با یک رج فرش است. به عبارتی دیگر هر رج فرش معادل با یک شانزدهم ذرع است.
هر رج فرش چند سانتی متر است؟
طبق موارد گفته شده هر رج فرش برابر با 6.5 یا 7 سانتی متر است. همانطور که قبلا هم گفتیم بین ذرع اصفهان و تبریز اختلاف سایزی وجود دارد که باعث ایجاد اختلاف اندازه در رج فرش شهرهای مختلف نیز می‌شود.
تفاوت رج با رجشمار؟
رج فرش همان ردیف طولی یا عرضی فرش است. در حالی که رجشمار گره هایی است که در عرض فرش زده شده و رج هایی است که در طول فرش بافته شده است.
اندازه گیری رجشمار فرش
اندازه گیری رج فرش به دلیل تفاوت در اندازه ی آن در شهرهای مختلف، به دو دسته تقسیم می‌شود:
• مدل ترکی
به تعداد گره هایی که در 7 سانی متر از فرش دستبافت ترکی وجود دارد، رجشمار ترکی یا آذری می‌گویند.
• مدل فارسی
به تعداد گره هایی که در هر 6.5 سانتی متر از فرش دستبافت فارسی وجود دارد را نیز رجشمار فارسی می‌گویند.
علت 0.5 فاصله تفاوت در رج فرش فارسی و ترکی چیست؟
گره های فرش دستبافت ترکی به صورت متقارن بافته می‌شوند. به این صورت که گره هر دو سر نخ از لای تار رد شده و گره می خورد. این متقارن بودن گره فرش ترکی باعث استحکام، قدرت و ظرافت بیشتر فرش ترکی و طول عمر این فرش هارا بیشتر میکند.
در فرش دستبافت فارسی خامه فرش به دور یک تار گره خورده و سپس از پشت تار کناری بیرون می‌آید. فرش های دستبافت فارسی نسبت به فرش دستبافت ترکی از استحکام کمتری برخوردار است.
حال اگر ما دو فرش مختلف از دو مکان مختلف از کشور خریداری کنیم که دارای رجشمار یکسان باشد، با شمارش گره هایی که در یک متر از عرض فرش زده شده می‌توان نتیجه گرفت کدام فرش ریزبافت تر از دیگری است. (این معادل با همان شانه فرش ماشینی است)
برای مثال اگر یک فرش دستبافت فارسی با رجشمار 50 را با یک فرش دستبافت ترکی با همان میزان رجشمار مقایسه کنیم، متوجه خواهیم شد که فرش دستبافت فارسی ریز بافت تر و ظریف تر است.
کیفیت میانگین رج فرش چقدر است؟
بیاید با یک مثال پیش برویم. وقتی می‌گوییم فرشی دارای 70 رج است یعنی در نوع ترکی آن در هر 7 سانتی متر 70 گره و در نوع فارسی آن در هر 6.5 سانتی متر 70 گره وجود دارد. حال اگر فرشی دارای 5. الی 69 رج باشد، دارای کیفیت مطلوب و مرغوب است.
هرچقدر رج فرش از این مقادیر بالا تر رود، تعداد گره هایی بیشتری در عرض فرش وجود داشته و ظرافت و زیبایی طرح و نقش فرش بهتر و جذاب تر می‌شود.
فرش های ریز بافت دقیقا همین همان فرش هایی هستند که رج فرش آنها زیاد است. در مقابل آنها فرش های درشت بافت جود دارد که رج فرش آنها کمتر از مقدار مطلوب است و باعث درشت بافت شده فرش شده است. این نوع فرش ها از زیبایی و ظرافت کمتری نسبت به فرش های ریز بافت که رج فرش بیشتری دارد، دارند.
فرش های ریزبافت با رج فرش زیاد توسط بافندگان ماهر و هنرمند که تخصص کافی در زمینه بافندگی دارند، بافته می‌شود. فرش های درشت بافت بیشتر در کارگاه های آموزش بافندگی، مناطق عشایری و افراد مبتدی در بافت فرش دستبافت، تولید می‌شود.
بهترین و بیشتری رج فرش موجود 80 است که توسط بافندگان ماهر و مسلط بافته و تولید می‌شود.
لای نخ همان رج فرش است!
در اصفهان گاها بجای رج فرش از اصطلاح لای نخ که در تار فرش رد می‌شود، استفاده می‌شود. هرچقدر این لای نخ در فرش دستبافت بیشتر باشد، فرش ما ریز بافت تر و جذاب تر خواهد بود. برای مثال فرش 4 لا دارای رجشمار 75 و فرش 12 لا دارای رجشمار 30 است.
تشخیص تخصصی رج فرش
برای تشخیص رج فرش بایستی مراحل زیر را طی کنیم:
• فرش را به پشت پهن کنید.
• در نقطه ای از فرش یک علامت یا سوزن قرار دهید.
• با فاصله 7 سانتی متر از نقطه مشخص شده، یک سوزن یا علامت دیگر را قرار دهید.
حال تعداد گره هایی موجود در بین این دو نقطه رج فرش را مشخص میکند. همانطور که می‌دانید هرچقدر تعداد گره هایی بین این دو نقطه بیشتر باشد، فرش ریز بافت تر و جذاب تر و نفیس تر خواهد بود.
اگر فرش شما در قسمت طولی و عرضی خود دارای گره هایی یکسان یا همان رج فرش یکسان بود، بافنده فرش شما یک فرد ماهر با دقت فراوان بوده است. حال شاید بپرسید چطور تمام گره هایی که فرش را می‌توان شمرد؟ این کار زمان، دقت و حوصله زیادی می‌برد. اما یک راه حل میانبر برای شمارش گره ها یا رج فرش وجود دارد.
بیاید تعداد گره هایی که در 10 سانتی متر از فرشتان وجود دارد را بشمارید و آن را درمساحت فرشتان ضرب کنید. به همین راحتی تعداد گره ها و رج فرش خود کامل را بدست آوردید.
تاثیر رج فرش در قیمت فرش
همانطور که می‌دانید بهای فرش های ریز بافت از فرش های درشت بافت بیشتر است. حال هرچقدر رج فرش شما بیشتر باشد، فرش شما گرانبها تر و نفیس تر است.
آشنایی با رج فرش در بافت و خرید فرش دستبافت به ما کمک میکند تا با کیفیت ترین و ماندگار ترین فرش دستبافت را خلق یا خریداری کنیم. با دقت به موارد گفته شده می‌توانید بهترین اقدام را در بافت و خرید فرش دستبافت داشته باشید تا هزینه اضافه برای فرش های نا مرغوب و بی کیفیت نپردازید.