طرح یک فرش اولین دلیلی است که ما را به آن جذب می‌کند. فارغ از اینکه جنس الیاف فرش چه باشد و یا شانه و تراکم یک فرش چقدر باشد، طرح فرش اولین عاملی است که باعث میشود ما بقیه پارامتر های فرش را از فروشنده بپرسیم. از آنجایی که ایران مهد فرش جهان است، ما طراحان فرش خبره ای داریم که فرش های طراحی شده آنها زبانزد خاص و عام است. کشور ما شامل هزاران قوم و سلیقه و فرهنگ است که طراحان فرش با استفاده از آنها، طرح فرش های جذاب و اصیل ایرانی را طراحی می‌کنند. اما آیا تا به حال به این فکر کرده اید که چطور نقشه یک فرش طراحی میشود؟ اینکار به صورت دستی انجام میشود یا با استفاده از کامپیوتر؟ و.....
موضوع مورد بحث امروز ما طراحی فرش و هر آن چیزی است که ما باید در رابطه با آن بدانیم. پس با ما همراه باشید تا با پر رنگ و آب ترین قسمت تولید فرش و فرش ماشینی آشنا شوید. توجه به طرح و نقش فرش نه تنها برای ما که مصرف کننده آن هستیم بلکه برای فروشندگان و تولیدکنندگان فرش نیز حائز اهمیت است. زیرا طرح و نقش فرش در میزان فروش یک فرش نیز تاثیر بسزایی داشته و باعث رونق گرفتن کسب و کار آنها میشود.
تاریخچه طراحی فرش
450 سال پیش وقتی شاه طهماسب حکومت ایران را بدست داشت، اولین طراحان فرش که تعداد آنها انگشت شمار بود، شروع به این فعالیت خارق العاده کردند. طراحان فرش تا 3 دهه پیش تنها به صورت دستی و با استفاده از اشکال هندسی متفاوت به طراحی فرش پرداختند که از همان ابتدای کار نیز باعث دیده شدن فرش ایران و شهرت آن شد. از زمان های قدیم تا به امروز شهرت فرش ایرانی بسیار زیاد بوده و 50% از این شهرت مربوط به طراحی فرش می‌باشد.
طراحی فرش با استفاده از رایانه عمر 30 ساله داشته که البته در همین عمر کم، رشد نسبتا زیادی را بدست آورده است. البته زیبایی طرح و نقش طراحی فرش به صورت دستی به مراتب بیشتر و خاص تر از طراحی فرش با استفاده از رایانه است.
انواع طراحی فرش
آنچه باعث رشد و شهرت فرش ایرانی شده، ظرافت و زیبایی بیش از حد آن است که تقریبا همه آن به طرح و نقش فرش ربط پیدا می‌کند. طراحی فرش به شانه و تراکم فرش وابستگی داشته و پس از آن باید انجام شود. پس از اینکه طراحی فرش صورت گرفت آن را برروی کاغذ های شطرنجی و نقطه چینی رسم کرده و رنگ آمیزی میشود.
پس طراحان فرش بایستی با توجه به چله های موجود در فرش و طول و عرض فرش، اقدام به طراحی فرش کند.
انواع نقشه کشی و طراحی فرش
• نقشه کشی و طراحی سنتی یا دستی
طرح های تزیینی با ترکیبی از ختایی ها و گلهای شاه عباسی همراه با اسلیمی و... اولین طرح هایی است که در طراحی فرش سنتی و دستی به ذهن ما می‌رسد. شاید در نظر ما این موارد تنها تعدای طرح و نقش باشند؛ اما این طرح و نقش ها دارای دو بعد معنوی و کاربردی هستند. تمام این طرح ها نشان دهنده فرهنگ، آداب و رسوم و سنتهای رایج در جامعه هستند که در بعد ظاهری حسن زیباشناسانه و ذوق هنری طراح را نشان می‌دهند.
طراح سنتی فرش با تاریخچه طراحی نقشه فرش و طراحی ختایی‌ها و اسلیمی‌ها، بته جقّه، نقوش گل فرنگ ، نقوش حیوانی و... آشنا بوده و بعد محاسبه اولیه چله فرش می‌تواند چندین طرح و نقش و حاشیه را برای فرش، طراحی کند.
نقشه کشی و طراحی فرش به روش سنتی به دو صورت متقارن و نامتقارن طراحی میشود که هر یک زیبایی و جذابیت خاص خود را دارد.
مراحل طراحی نقشه فرش به روش سنتی
o در قدم اول طراح فرش اقدام به پر رنگ کردن خطوط طرحی که بر روی کاغذ شطرنجی کشیده شده است، می‌کند.
o در قدم دوم طراح به رسم تصویرها و طرح هایی که بر روی کاغذ شطرنجی در مرحله قبل کشیده شده است، می‌پردازد.
o حال نوبت رنگ کردن طرح ها و نقش ها با استفاده از رنگ های مناسب است.
o در آخر طراح فرش به مشخص کردن حدود نقش ها روی کاغذ شطرنجی می‌پردازد.
با استفاده از طراحی سنتی نقش فرش، کار بافت برای بافنده راحت تر بوده و دست ما برای طراحی نقش و نگار های متفوات باز است.
• نقشه کشی و طراحی کامپیوتری
گفتیم که در سه دهه اخیر، طراحی فرش با استفاده از رایانه نیز به صنعت فرش وارد شده که باعث افزایش سرعت تولید نقشه برای فرش ماشینی شده و توسط یک طراح یا گرافیست با استفاده از نرم افزارهایی کامپیوتری انجام میشود.
طراحی کامپیوتری باعث شده که طرح های فرش ماشینی متنوع تر و متناسب با هر سلیقه و فرهنگ و نیازی به سرعت طراحی شده و به رشد بازار فرش ماشینی کمک کند.
نرم افزار های طراحی فرش به روش کامپیوتری
اولین نرم افزاری که در این زمینه ایجاد شد، نرم افزار نگار بود که در سال های 1367 تا 1370 کاربرد داشت. پس از آن طراحان فرش با استفاده از نرم افزار فتوشاپ به طراحی فرش اقدام کردند. امروزه نرم افزار های بیشتری مانند نقش ساز، بوریا و طوبی نیز برای طراحی فرش به این روش عرضه شدند که کار طراحی فرش را راحت تر و سریع تر کردند.
بریم که با هر یک از نرم افزار های گفته شده که امروزه نیز برای طراحی فرش مورد استفاده قرار می‌گیرند، بیشتر آشنا شویم.
• نرم افزار نقش ساز
این نرم افزار یک نرم افزار تخصصی برای طراحی انواع فرش ماشینی و دستبافت و گلیم در ابعاد متفاوت و متنوع است.
امکانات نرم افزار نقش ساز:
o جشمار فارسی ترکی و خفت اصفهان
o کلکسیونی غنی وقابل ارتقا از گل ، لچک ، ترنج ، حاشیه
o ابزارآلات طراحی کامل مانند برش ، کپی ، چسباندن وپاک کردن موتیف ها و اشکال ، دوران ، تقارن ، تغییر رنگ ، ترسیم و....
• نرم افزار طوبی
این نرم افزار یکی از تخصصی ترین نرم افزار های طراحی فرش است که در کشور های مختلف به زبان های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
امکانات نرم افزار طوبی
o رابط کاربری ساده
o خلق نقشه های جذاب و فریبنده
• نرم افزار بوریا
نرم افزار بوریا تخصصی ترین نرم افزار طراحی فرش است که می‌تواند همزمان تمام نیازهای طراحان فرش ماشینی و دستبافت را پاسخگو باشد. این نرم افزار یم نرم افزار بین المللی بوده و نرم افزار محبوب تمام طراحان فرش می‌باشد.
امکانات نرم افزار بوریا
o ابزارهاى قدرتمند
o توابع کاربردى متنوع
o رابط کاربرى جدید و بسیار انعطاف‌پذیر
o طراحی سریع تر، زیبا تر و متنوع تر طرح فرش
نرم افزار بوریا یک نرم افزار پولی با رابط کاربری شلوغ بوده و برای استفاده از امکانات آن باید هزینه پرداخت که این هزینه نیز نسبتا بالاست. البته پرداخت این هزینه با توجه به مزایایی این برنامه معقولانه خواهد بود.
• نرم افزار فتوشاپ
نرم افزار فتوشاپ جامع ترین و بروز ترین نرم افزار برای طراحی فرش است که رابط کاربری ساده داشته و نصب آن رایگان و آسان است. در حال حاضر 90% از طراحان فرش برای طراحی فرش از نرم افرار فتوشاپ استفاده می‌کنند زیرا کار با آن راحت و بودن نیاز به پرداخت هزینه ای، قابل انجام است.
ویژگی های طراح فرش
یک طراح فرش باید به موارد زیر مسلط باشد تا بتواند به بهترین صورت به طراحی فرش بپردازد:
• مسلط به ویژگی های هنری، فنی، تکنیکی طراحی سنتی و دستی فرش
• مسلط به به علوم کامپیوتر و کاربرد آن در زمینه طراحی فرش
طراح فرش با تسلط به موارد گفته شده می‌تواند اقدام به طراحی طرح فرش های زیبا و نوین کند که باعث ایجاد فرش هایی جذاب و خارق العاده میشود.
مراحل اجرای نقشه فرش در کامپیوتر
• طراحی
• ویرایش
• رنگ گذاری
• چاپ
در ادامه به صورت عمیق تر با این چهار مرحله آشنا می‌شویم.
مرحله طراحی
در این مرحله طرح فرش به دو صورت آماده میشود:
• طراحی فرش با دست صورت گرفته و سپس اسکن میشود.
• طرح فرش در آرشیو نرم افزار وجود داد و طراح فرش با استفاده از طرح های موجود اقدام به خلق یک طرح جدید می‌کند.
مرحله ویرایش
در مرحله ویرایش باید مراحل زیر طی شود:
• طرح فرش به برنامه طراحی فرش منتقل میشود. در این مرحله طرح فرش برروی صفحه های شطرنجی دیده میشود.
• اگر طرح فرش با استفاده از نرم افزار اسکنر عکس برداری شده باشد، ما یک طرح نا منظم که نیازمند پاک کردن و لکه گیری است و باید نقطه چینی شود را در پیش رو داریم. برای اینکار باید با استفاده از ابزار ترسیم دستی که به شکل یک مداد است، انجام دهیم.
• دوایر بندهای اسلیمی و ختاییو گل ها نامنظم بایستی با استفاده از ابزار ترسیم منحنی با تعیین مختصات ابتدا و انتهای قوس، منظم کنیم.
حال نوبت رنگ آمیزی طرح فرش است.
مرحله رنگ گذاری
در این مرحله با استفاده از ابزار رنگ می‌توانیم هر رنگی که در نظرمان است را بر روی طرح فرش اجرا کنیم. قبل از رنگ گذاری باید دقت کنیم که سطوح طرح محدود شده باشد. در غیر این صورت هنگام رنگ گذاری رنگ ها به محدوده های دیگر نقش نیز نفوذ می‌کنند و کار را برای ما دشوار می‌کنند.
مرحله چاپ و پرینت
در این مرحله شما میتوانید در هر سایز و ابعادی ک مد نظرتان است، طرح فرش را چاپ کنید. گاها افراد در سایز های آلبومی برای چاپ طرح فرش استفاده می‌کنند و از آن برای ارائه طرح به مشترییان خود استفاده می‌کنند.
طراحی فرش چقدر زمان می‌برد؟
زمان طراحی هر طرح فرش به شانه و تراکم فرش وابسته است. هرچقدر شانه و تراکم فرش بیشتر باشد، طراحی آن نیز زمانبر تر است. برای مثال طراحی فرش ماشینی 1200 شانه به مراتب زمانبر تر از طراحی فرش ماشینی 700 شانه است.
مهم ترین مرحله طراحی فرش کدام مرحله است؟
مهم ترین بخش طراحی فرش، رنگ آمیزی یا همان رنگ ریزی طرح است. اگر طرح یک فرش به خوبی رنگ ریزی شود می‌تواند در فروش آن فرش و ماندگاری و محبوبیت آن فرش نقش بسزایی را اجرا کند. رنگ های موجود در فرش نشان دهنده هنر ترکیب نقاش، قدمت و اصالت و زیبایی فرش است و باید با دقت و تخصص انجام شود.
جالب است بدانید هر منطقه از رنگ های خاص خود برای رنگ ریزی فرش ها استفاده می‌کنند که به نوعی تعلق خود را به آن شهر و منطقه نشان می‌دهد.
انواع رنگ بری رنگ آمیزی فرش
• رنگ مصنوعی
این دسته از رنگ ها تنها برای رنگ آمیزی فرش های ماشینی کاربرد داشته و عمر کوتاه تری نسبت به رنگ های طبیعی دارند. البته امروزه با پیشرفت صنعت فرش، رنگ های ماندگار مصنوعی در تولید فرش ماشینی استفاده میشود.
• رنگ طبیعی
از رنگ طبیعی برای رنگ آمیزی فرش های دستبافت استفاده میشود در گرانبها شدن و محبوبین این دسته از فرش ها تاثیر زیادی دارد.
رنگ آمیزی فرش بر عهده طراح فرش بوده و باید با دقت و تخصص کامل انجام شود. طراح فرش بایستی با توجه به رنگ‌های مخصوص و با بکار گیری تجربه و ذوق و سلیقه هنری و کارایی خود و شناخت هارمونی و کنتراست رنگ و رابطه بین رنگ‌ها مانند رنگ‌های مکمل، رنگ‌های سرد، رنگ‌های گرم و....، به رنگ آمیزی طرح فرش بپردازد تا اثری خارق العاده و پرفروش را خلق کند.
تا اینجا کامل با طراحی فرش آشنا شدیم. حال شاید برایتان سوال شود که طرح فرش و طراحی فرش چقدر در فروش و رشد اقتصادی صنعت فرش تاثیرگزار است؟
ایران به عنون مهد فرش جهان شناخته میشود و حدود 80% از بازار فرش جهان را در دست خود گرفته است. با توجه به رشد زیاد صنعت فرش در ایران، انواع فرش ها در شانه ها و تراکم های مختلف تولید می‌شوند. یکی از این موارد فرش ماشینی دستبافت گونه است که با برخورداری از طرح اصیل ایرانی و ظرافت بسیار زیاد، است که طرفداران زیادی را نیز به خود اختصاص داده است.
توجه به طرح فرش می‌تواند در شهرت و فروش بیشتر فرش چه در بازارهای داخلی و چه در بازارهای خارجی موثر بوده و به اشتغال زایی، رشد صنعت فرش و رشد اقتصاد ارزی کشور منجر شود. اگر شما به دنبال خرید فرش ماشینی با طرحی زیبا و جذاب برای خانه خود هستید، با آگاهی از موارد گفته شده می‌دانید که خرید فرش ماشینی زیبا فقط به زیبایی خانه شما منجر نشده و باعث ماندگاری این هنر ایرانی و رشد این صنعت و اشتغال زایی افراد مختلف شده که برای ما بسیار ارزشمند است.