اگر قسمتی از فرش ماشینی شما آسیب دیده و یا سوخته شده باشد، حتما به دنبال راهی ارزان و مناسب هستید که این مشکل را بدون نیاز به هزینه کردن مجدد برای خرید فرش، حل کنید. امرزو قرار است با همین راه حل کاربردی که بلد بودن آن برای همه ما ضروری است، آشنا شویم. رفو کردن یا رفوگری فرش این راه حل کاربردی است که بعد از گسترش هنر فرش در ایران بوجود آمد. از مهم ترین مزایای رفو کردن فرش این است که شما میتوانید مشکلات ظاهری فرش خود را به راحتی حل کنید و هزینه های گزاف برای خرید مجدد فرش نپردازید. در ادامه با رفو کردن فرش، مزایایی آن و آسیب هایی که با رفرگری حل می‌شود، صحبت می‌کنیم. پس با ما همراه باشید.
رفو کردن فرش چیست؟
رفو کردن فرش باعث ترمیم آسیب هایی که از طریق رطوبت، گرما، آتش سوزی، بیدزدگی، پوسیدگی و... می‌شود. نکته قابل توجه درباره رفو کردن فرش این است که رفو کردن فرش کار افراد متخصص و کار بلد است و به مهارت خاصی نیاز دارد. از این رو سپردن فرش به هر فردی برای رفو کردن اصلا عاقلانه نیست و باید به آن دقت کرد. خبر خوب این است که اگر کمی دقت و صبوری به خرج دهید، شما هم میتوانید فرش خود را به بهترین صورت رفو کنید. در ادامه شما را با رفو کردن فرش، آشنا می‌کنیم.
باتوجه به قیمت فرش در بازار، آگاهی از روش رفو کردن ما را از پرداخت هزینه های زیاد خرید فرش ماشینی جدید، باز می‌دارد. اما برای رفو کردن فرش، به چه ابزارهایی نیاز است و یک فرد متخصص چطور فرش را رفو می‌کند؟
ابزارهای لازم برای رفو کردن فرش
بیشتر ابزار های لازم برای رفو کردن فرش در خانه های ما هست و ما با کمی دقت می‌توانیم خودمان اقدام به رفو کردن فرشمان کنیم. اما نکته قابل توجه این است که شما به صبور و حوصله زیادی برای رفو کردن فرش نیاز دارد. پس اگر فرد عجول و کم حوصله ای هستید، رفو کردن فرش خود را به افراد متخصص بسپارید.
رفوگران حرفه ای برای رفو کردن فرش از نخ خامه و شیرازه استفاده می‌کنند که بهترین نخ برای رفو کردن فرش است. پس اگر می‌خواهید یک رفوگری حرفه ای انجام دهید، از نخ خامه یا شیرازه استفاده کنید.
بریم سراغ ابزارهای اساسی برای رفوگری فرش:
• ابزارالات برای برش و قیچی
شما برای بریدن نخ یا صاف کردن لبه های ساییده شده فرش به چاق، قیچی، تیغ تیز لبه دار و یا گوه تیز و محکم نیاز دارید.
• سوزن
سوزن مناسب برای رفو کردن فرش معمولا بین 5 تا 7.5 سانتی متر طول دارد. شما میتوانید از سوزن جالدوزی و یا سوزن قلاب دوزی شماره 3.5 نیز استفاده کنید.
اگر قسمتی از فرشتان کم پرز و به اصلاح کچل شده میتوانید از یک سوزن خمیده مبل استفاده کنید
• نخ
برای رفو کردن فرش ما به یک نخ محکم و قوی نیاز داریم که بهترین گزینه نخ فرش بافی لینن است. زیرا از نخ های معمولی خیلی مقاوم تر است. نخ لینن در انواع رنگ در بازار موجود است و میتوانید آن را از فروشگاه های ابزارلات فرش یا مبل و یا مغازه هایی که وسایل کارهای هنری دارند، خریداری کنید.
دقت کنید رنگ نخ شما همرنگ با نخ قسمتی باشد که قصد رفو کردن آن را دارید. اگر بیشتر گره ها و بخیه های نخ در پشت فرش زده میشد، از نخ لینن قهوه‌ای استفاده کنید.
حال شاید شما نتوانید نخ لینن را برای رفو کردن فرش خود خریداری کنید، چاره چیست؟ اگر قسمت کوچکی از فرش شما نیاز به رفو کردن دارد میتوانید از نخ پنبه یا نخ براق محکم نیز به جای نخ لینن استفاده کنید.
• انگشتانه
برای اینکه از رفتن سوزن در انگشتمان جلوگیری کنیم نیازمند یک انگشتانه هستیم.
• شیرازه
اگر به نوار جناغی که در خیاطی مورد استفاده قرار می‌گیرد دقت کرده باشید بادید بگویم که ما برای فرش نیز به از شیرازه جناغی داریم که در لبه فرش قرار می‌گیرد و پهنای آن 0.5 سانتی متر است. دقت کیند که نواز جناغی خیاطی برای فرش اصلا مناسب نیست.
شما میتوانید این نواز جناغی را از فروشگاه های ابزارلات فرش و یا به صورت آنلاین خریداری کنید. اما گاهی ترمیم فرش ما اصلا نیازمند شیرازه نیست و با موارد گفته شده در قبل به راحتی حل می‌شود.
• ریشه
ریشه فرش از مهم ترین عوامل در حفظ استحکام و مقاومت فرش است. بیشتر ریشه فرش ها از جنس پنبه است اما در بعضی از فروشگاه ها نیز میتوانید ریشه لینن و یا پشم نیز تهیه کنید و اگر برا رفو کردن فرش خود نیاز شد، از آنها استفاده کنید.
اگر نمی‌دانید چند متر ریشه برای فرش خود نیاز دارید نگران نباشید. ما به شما یاد می‌دهیم.
عرض فرش خود را اندازه گیری کنید. حال برای هر یک متر از آن نیازمند نیم متر ریشه بیشتر هستید. برای مثال اگر شما فرش ماشینی 12 متری داشته باشید، عرض آن 3 متر است. شما برای رفو کردن ریشه این فرش به 4.5 متر ریشه نیاز دارید.
• خامه
اگر فرش شما دچار ساییدگی شده است، بهترین ابزار برای ترمیم آن خامه است. زیرا خامه ویژگی ارتجاعی و مقاومت زیادی داشته و در برابر ساییدگی بسیار مقاوم است. برای خرید خامه نیز میتوانید به فروشگاه های ابزارلات فرش مراجعه کنید و یا آن را به صورت آنلاین سفارش دهید.
اگر برای رفو کردن فرش خود، خامه پیدا نکردید، از نخ کاموا به جای آن استفاده کنید. کاموا مناسب برای رفوگری ، کاموای زبر و پشمی است که هم رنگ با فرش شما نیز باشد.
• آستر و روکش
گاهی رفوگران برای رفوکردن لبه های پوسیده فرش، از آستر و روکش های خاصی استفاده می‌کنند. شما به جای این روکش های خاص میتوانید از پارچه های محکم موجود در خانه خود استفاده کنید. مثلا از یک تکه از ساک خرید، روکش صندلی ماشین که قابل استفاده نیست و یا یک تکه پارچه محکم استفاده کنید.
• قلاب
اگر پرزهای فرش شما بیرون زده و یا نیازمند اصلاح است، برای ترمیم فرش ماشینی خود از یک قلاب پلاستیکی و یا استیل استفاده کنید.
چطور فرش را برای رفوگری آماده کنیم؟
حتما قبل از رفو کردن فرش، فرش را کامل جارو بزنید. هم روی فرش و هم پشت فرش را با جارو برقی کامل تمیز کنید. اگر فرش قابل شستوشو بود با احتیاط کامل که به قسمت های آسیب دیده فرش، آسیب بیشتری وارد نشود فرش را بشویید.
بهترین زمان برای رفو کردن فرش در روز و وقتی که آفتاب روی فرش افتاده، است. زیرا نور طبیعی خورشید به شما کمک می‌کند که با دقت و وضوح بیشتری فرش را ترمیم کنید و چشمانتان نیز کمتر اذیت شود.
هنگامی که صبر و حوصله زیادی دارید و عامل هایی حواس پرت کننده مانند کودکان در خانه نباشد تا با دقت تمام فرش خود را رفو کنید.
اگر فرش شما بزرگ بود و امکان پهن کردن آن روی میز نبود، آن قسمت از فرش که نیازمند رفو کردن است را روی یک چهارپایه قرار دهید تا موقع رفو کردن زود خسته نشوید.
چطور لبه هایی ساییده شده فرش را رفو کنیم؟
اولین قدم در رفو کردن فرش این است که قسمت هایی ساییده شده و یا پوسیده را کاملا از فرش جدا کنیم. اگر لبه یا حاشیه و یا ریشه های فرشتان ساییده شده حتما باید از شیرازه دوزی و ریشه دوزی استفاده کنید.
پس در ابتدا ریشه های پوسیده و آسیب دیده فرش را از پشت فرش با استفاده از یک چاقو و یا قیچی پشم چینی می‌بریم. آن قسمت هایی از فرش که قابل استفاده مجدد در رفو گری است را کنار خود نگه دارید.
حال اگر لبه فرش شما ساییدگی زیادی داشته باشد و یا قصد تقویت لبه های فرش خود را دارید، درابتدا لبه فرش را با استفاده از نخ های گفته شده بپوشانید و سپس شیرازه و ریشه را به فرش بدوزید و اضافه کنید.
بهتر است برای ترمیم لبه فرش کم کم پیش بروید و یک دفعه لبه فرش را نبرید. در کل بهتر است لبه فرش اصلا بریده نشود.
چطور حاشیه های پوسیده فرش را رفو کنیم؟
در ابتدا قسمت ساییده شده و پوسیده حاشیه را ببرید. حال لبه فرش را بپوشانید و از شیرازه هم رنگ زمینه فرش برای جایگزینی زمینه قسمت چیده شده، استفاده کنید و آن را به لبه فرش بدوزید.
شیرازه را به صورتی به فرش بدوزید که با لبه فرش 0.5 سانتی متر فاصله داشته باشد. تقریبا 2.5 سانتی متر از شیرازه فرش را هر سر فرش به بیرون تا کنید و با استفاده از سوزن های بزرگ رفوگری و نخ فرش بافی، چند کوک برای نگه داشته شدن شیرازه به لبه فرش بزنید.
هر از گاهی نیز نیاز است که کوک زیگزاگ بزنید. با فاصله 2.5 سانتیمتری از لبه شیرازه ردیف بخیه‌ها را بزنید. بعد به اندازه 289 سانتیمتر از شیرازه فرش را در هر سر فرش به سمت زیر بر گردانید و به شکل اریب تا کنید. حال شیرازه فرش را بر روی لبه پشتی فرش تا کنید. انتهای شیرازه را باید بصورتی به قسمت پشت فرش بدوزید که فقط حدود 0.5 سانتیمتر از شیرازه را گرفته شود.
چطور فرش پاره شده را رفو کنیم؟
اگر فرش ماشینی شما هیچ پوسیدگی نداشته و پاره شده است، تنها کافی است لبه های بریده شده فرش را بهم بدوزید. برای انجام این کار فرش را از پشت پهن کنید و با استفاده از سوزن رفوگری بزرگ و نخ فرش‌بافی به شکل پس‌و‌پیش بدوزید. دقت کنید که کوک های شما باید به صورتی باشد که سر نخ بعد از کوک آخر پشت فرش باشد. نخ را به اندازه 1.5 سانتی متر بیشتر ببرید. حالا قسمت دوخته شده فرش را با دستتان صاف کنید تا هیچگونه برآمدگی وجود نداشته باشد و سپس شیرازه روی قسمت دوخته شده فرش قرار دهید و آن را بدوزید تا دوخت شما محکم و ماندگار بماند.
چطور لبه های پوسیده فرش را رفو کنیم؟
نکته خیلی مهم در رابطه با پوسیدگی فرش این است که به محض دیدن آن و وقتی که کم است آن را رفو کنید تا پیش نرود. وگرنه کار شما برای رفو کردن سخت می‌شود. وقتی تنها یک قسمت کوچک از لبه فرش شما پوسیده شده، کافی است یک آستر و یا روکش روی حاشیه فرشتان بدوزید. اما اگر پوسیدگی پیش رفته چله فرش رسیده و تار پود فرش مشخص شده، باید قسمتی از قلاب دوزی فرش را ببرید و لبه‌ها را با استفاده از حاشیه و یا روکش جدید دوباره بدوزید.
اگرهم چند تکه کوچک از سطح فرش شما ساییدگی دارد، بهتر است کل فرش آستر کنید تا از جلو رفتن پوسیدگی جلوگیری کرده باشید. حال آن قسمت های آسیب دیده را با روش هایی که گفتیم، رفو کنید.
چطور فرش سوخته را رفو کنیم؟
گاهی پیش می‌آید که فرش ماشینی شما بر اثر حواس پرتی و کم دقتی، سوخته شود. ما در مقاله ای دیگر که در رابطه با از بین بردن لکه های فرش بود، درباره از بین بردن انواع لکه ها مانند لکه زرد سوختگی صحبت کردیم. پیشنهاد می‌کنم آن مقاله را نیز برای تکمیل این بخش مطالعه کنید.
حال اگر فرش شما کمی سوخته شده و رنگ زرد به خود گرفته است، یک تکه یخ چاره کار شماست. تکه یخ را روی فرش بکشید تا زردی را به خود جذب کند. سپس با استفاده از یک برس پرزهای فرش را مرتب کنید. فرش شما به حالت اولیه خود بازگشت.
اما اگر سوختگی بیشتر از این حرف ها بود چه؟
در این مواقع، پرز های قسمت های سوخته شده فرش را با چاقو یا کاتر ببرید. حال کمی از پرز های هم رنگ این قسمت را از سطح فرش ببرید و با استفاده از چسب آنها را بچسبانید. در مقاله مربوط به از بین بردن لکه ها درباره این روش به صورت مفصل صحبت کرده ایم که میتوانید برای اطلاعات بیشتر آن را نیز مطالعه کنید.
شاید بپرسید کدام یک از ابزارالات برش برای بریدن فرش مناسب تر است؟
بهترین گزینه برای بریدن فرش، چاقو است.البته از چاقو یا تیغ X-Acto نیز می‌توانند استفاده کنید.
آیا می‌توان فرش را با درمل برش داد؟
بله، یکی از جدید تریم ابزار های چرخشی برش، ابزار Dermel است. از درمل برای برش مواد نرم مانند فرش، وینیل، جعبه، زونا، عایق و پلاستیک، می‌توان استفاده کرد.
سخن آخر
اگر فرش شما آسیب های جدی ندیده بود و با استفاده از روش های گفته شده قابل حل بود، حتما از آنها استفاده کنید تا نیازی به هزینه مجدد تعویض فرش نداشته باشید. اما بازهم دقت کنید که رفو کردن فرش کار زمان بری است و نیاز به دقت زیادی دارد. پس در زمان های آرام که صبر زیادی دارید به آن بپردازید و یا فرش خود را به رفوگران حرفه ای بسپارید.