آوازه فرش کاشان از قدیم الایام تا به امروز در جهان پیچیده شده است. فرش کاشان از مشهورترین و باکیفیت ترین فرش های جهان شناخته شده و تا به امروز هیچ یک از رقبای آن نتوانسته اند جایگاه فرش کاشان را از آن خود کنند.
تاریخ تولید فرش کاشان به چند دهه اخیر باز نمی‌گردد و ریشه در تاریخ ایرانی دارد. در مقاله امروز میخواهم فرش کاشان را در زمان حکومت صفویان بررسی کنیم. اگر برای شما جالب است که بدانید فرش کاشان در دوران صفویه چطور بوده و چه طرح و نقش هایی داشته است، با ما همراه شوید.
فرش کاشان در دوران صفویه
اگر بخواهیم از زمان اوج هنر فرشبافی ایران صحبت کنیم، قطعا باید از دوران حکومت صفویان سخن بگوییم. بهترین و زیباترین قالی های قدیمی که در موزه های عمومی و خصوصی نگه داری می‌شوند، از زمان حکومت صفویان است.
قبل از صفویان، تیموریان حکومت ایران را در دست داشتند. در اواخر حکومت تیموریان و دوره صفویان، هنر نقاشی ایرانی رشد چشمگیری کرد. همین هنر پا به نقاشی نقشه های قالی گذاشت و نقشه های زیبا و بی نظیری برای قالی های ایرانی بوجود آورد. فرش کاشان در دوران صفویه رشد چشمگیری داشته است. اما عمده رشد آن به دو زمان زیر برمی‌گردد:
دوران سلطنت شاه اسماعیل وشاه طهماسب
فرش هایی که در این زمان بافته شدند، به فرش طهماسبی معروف شدند. شاه طهماسب فردی اهل هنر و فرهنگ بود و علاقه زیادی به نقاشی و کارهای هنری داشت. از این رو همیشه سعی در تشویق هنرمندان و بافندگان فرش داشت.
جالب است بدانید حتی خود شاه طهماسب نیز در رنگریزی و نقاشی مهارت زیادی داشت و مستقیما بافندگان را راهنمایی می‌کرد. به همین دلیل در زمان سلطنت شاه طهماسب، هنرهای دستی بخصوص فرش رشد زیادی داشت و تنوع طرح و نقش زیادی در آن بوجود آمد.
در زمان شاه طهماسب بود که فرش و قالی ترنجدار وارد عرصه شد و جایگاه قالی های قبلی را گرفت. البته در این زمان بافت فرش با طرح شکارگاه نیز شهرت زیادی پیدا کرد.
دوران سلطنت شاه عباس
فرش هایی که در زمان شاه عباس بافته شدند، به فرش های شاه عباسی معروف هستند. تنوع طرح و نقش فرش کاشان در این دوره به مراتب رشد بیشتری کرد. از انواع طرح فرشی که در زمان سلطنت شاه عباس بوجود آمد میتوان، طرح ترنجدار یا لچك ترنج، طرح شكارگاه، طرح درختی و طرح گلدانی را نام برد.
نقش و نگار فرش کاشان در دوران صفویه به 4 دسته زیر تقسیم بندی می‌شود:
• قالی با طرح متمرکز
• قالی با طرح های سراسری
• قالی با طرح های یک طرفه یا نامتقارن
• قالی های تصویر دار
رشد طرح و نقش فرش کاشان در زمان صفویه بسیار زیاد بود. از طرفی هنرمندان و بافندگان ماهر فرش کاشان با ترویج بیشتر این هنر باعث رشد آن در شهرهای دیگر نیز شدند.
با رشد هنر فرش ایران، فرش کاشان، فرش تبریز، فرش یزد، فرش اصفهان، فرش اراک و... رشد زیادی داشته و بهترین فرش های ایرانی خلق شد.
با وجود اینکه حرکت اصلی و عظیم فرش کاشان در دوران صفویه بوده است، اما در دوران بعدی نیز این هنر توسط بافندگان و طراحان فرش ماهر ایرانی، رشد کرده و امروزه به عنوان بهترین فرش جهان شناخته می‌شود.
فرش کاشان در دو نوع ماشینی و دستبافت به بازارهای داخلی و خارجی عرضه شده و از آنجایی که بهترین کارایی و ماندگاری و زیبایی را دارد، همیشه به عنوان بهترین فرش شناخته شده است.
البته این بدین معنی نیست که فرش بقیه شهرها از کیفیت کمتری برخوردار باشد. زیرا ایران به عنوان مهد فرش جهان شناخته شده و فرش تمامی شهرهای ان دارای کیفیت فوق العاده ای است.اما از آنجایی که قلب فرش ایران، شهر کاشان است، فرش کاشان از کیفیت و زیبایی بالاتری برخوردار است.
سخن آخر
دوره صفویه از دوره های بسیار تاثیرگزار در رشد فرهنگ و هنر در ایران بوده است. یکی از جنبه هایی که در این دوران رشد چشمگیری داشت، هنر فرشبافی بوده است. فرش کاشان که به عنوان بهترین فرش ایران شناخته شده نیز در این دوران رنگ و آبی تازه گرفته است. در واقع نقطه عطف فرش کاشان در زمان صفویه بوده است.