هنر بافت فرش و قالی دستبافت در تمام دوره های حکومتی ایران وجود داشته است. در بعضی از این دوره ها هنر فرش بافی رشد چشمگیر و بی سابقه داشته و در بعضی دیگر به آن توجه چندانی نشده است. دوره سلجوقیه از آن دسته دوره هایی بوده که توجه زیادی به بافت فرش و قالی شده است. در واقع همان تلاش ها و توجه دوره های مختلف به فرش باعث شده است که امروزه ما با سیلی عظیم از فرش مانند فرش کاشان و فرش تبریز و.... روبرو باشیم.
تا به حال فکر کرده اید که گره ترکی در بافت فرش های دستبافت از کجا آمده است؟
این گره های زیبا که باعث خلق فرشی جذاب و منحصربفرد میشود، به بافت ایرانیان در دوره سلجوقیه باز میگردد. شهر های آذربایجان و همدان نیز از شهر های مهم در دوره سلجوقیه بوده است که تا به امروز بافت های ترکی در آنها رواج داشته است.
دروغ بزرگ درباره فرش دوره سلجوقیان
چند سال پیش 8 قالی ترکی بافت در آسیای صغیر کشف شد. جهان غرب و دانشمندان ترک ادعا کردند که هنر فرش بافی در دوره سلجوقیه در حال نابودی بوده است! در حالی که این ادعا کاملا غلط و اشتباه است.
و اما دلیل نقض این ادعا:
مهم ترین ویژگی فرش های سلجوقیان، گره ترکی آن بوده است. بیشتر افراد تصور میکنند، گره ترکی متعلق به مردمان ترک غیر ایرانی بوده است. در حالی که در تمام کشورهای ترکی زبان، از گره فارسی برای بافت فرش دستبافت استفاده میشود!
پس میتوان نتیجه گرفت گره ترکی که در فرش های ایرانی وجود دارد، تنها متعلق به کشور ایران بوده و آن 8 فرش دستبافت گره ترکی نیز متعلق به ایران است.
شاید بپرسید پس تکلیف گره های ترکی فرش های غیر ایرانی چه میشود؟
بافندگان ایرانی که به کشورهای دیگر مهاجرت کردند، آموزش این مدل بافت را به بافندگان آن کشور داده و در واقع هنر بافت گره ترکی از ایران به آن کشور ها برده شده است.
گره ترکی متعلق به کدام بخش از ایران است؟
بافت گره ترکی در شمال غربی ایران رونق داشته و متعلق به این بخش است. در قدیم که قلمرو ایرانیان گسترده تر از الان بوده است، بافت گره ترکی در قفقاز، آسیای ضغیر، آذربایجان و... وجود داشته است. بعد از جدا شدن بعضی از این بخش ها از ایران، بافت گره ترکی تنها محدود به قسمت شمال غربی کشورمان شد. بافت گره ترکی حتی در عراق نیز دیده میشود.
دلیل دوم نقض ادعای اشتباه:
اگر گره ترکی متعلق به مردمان ترک بود، باید در شمال شرقی ایران نیز دیده میشد. در حالی که اصلا در این بخش ها بافت گره ترکی مرسوم نیست! وقتی تاریخ ایران را در دوره سلجوقیان بررسی کنیم، متوجه میشویم که سلجوقیان بعد از خواجه نظام الملک، تمایل بیشتری به زبان فارسی پیدا کردند. این تمایل به قدری بود که شاهان و سران این دوره، به فارسی شعر میسرایدند.
کم کم فرهنگ ایرانی در میان سلجوقیان پر رنگ تر شد به قدری که سلجوقیان روم نیز زبان درباری خود را فارسی کردند و وزیران خود را از میان مردم ایرانی انتخاب کردند. علاقه شاهان سلجوقی به فارسی به قدری پررنگ شد که نام شاهان تاریخی و اسطوره های ایرانی را برای خود انتخاب میکردند. مانند: کیخسرو، کیکاووس، کیقبادو ....
شاهان سلجوقی در روم و آسیای صغیر کاخ های خود را با تصاویر شاهنامه تزیین کردند و تا فرن 8 هجری زبان فارسی مهم ترین زبان رایج میان آنان بود.
در قرن هشتم هجری که موج عظیمی از ترکان پا به آسیای صغیر گذاشتند نیز کتاب های فارسی زیادی نوشته شد.
حالا ما از شما سوالی داریم:
وقتی پادشاهان یک کشور کاخ های خود را ایرانی تزیین میکردند، نام ایرانی برای خود انتخاب میکردند، کتاب و شعر فارسی مینوشتند و زبان فارسی را به عنوان زبان اصلی خود انتخاب میکردند، چطور ممکن است گره ترکی برای بافت فرش های خود انتخاب کنند؟
قطعا آن گره نیز متعلق به ایرانیان بوده است که به خاطر غنی بودن فرهنگ و تمدن ایرانی ریشه در سلجوقیان دوانده است.
اگر سلجوقیان اولین ترکان آسیای صغیر بودند، چطور فرهنگ قالی بافی را به آنجا بردند؟ چرا حتی یک نوشته تاریخی نیز نامی از قالی سلجوقی برده نشده است؟ در حالی که ادعا میشود سلجوقیان روم در همان زمان با دور بودن از ایران و کشور خود، قالی سلجوقی داشته اند؟
در واقع این ادعا اشتباه بوده و قالی های کشف شده نه تنها سلجوقی نبوده بلکه کاملا ایرانی بوده و اصلا ترک نیستند؟
و مهم ترین دلیل نقض ادعا:
اکثر مردمانی که در آسیای ضغیر در زمان سلجوقی زندگی میکردند، اصلا ترک نبوده اند که بخواهند گره ترکی بزنند. بلکه از مناطق ارمنیان، یونانیان و ... بوده اند. حال در ایران در تمامی دوران های حکومتی، فرش و فرش بافی تاریخچه زیادی دارد.
نتیجه گیری
قالی ها و فرش هایی که از زمان سلجوقیان دیده میشود، متعلق به ایرانیان بوده و هیچ ارتباطی به مردم سلجوقی ندارد.