از جمله نقوش پرکاربرد در فرش کاشان، نقوش ختایی است. این دسته از نقوش بر اساس عناصر گیاهی ساخته شده اند. همه اجزا طرح و نقش های ختایی از از گل و برگ و گیاهان موجود در طبیعت ساخته شده است. برای مثال گل رز از حالت سه بعدی و حجم دار و طبیعی، در نقوش ختایی تبدیل شده به حالت تخت دوبعدی.
شاخه ها و پیچش جوانه های عناصر گیاهی نقوش ختایی به صورت ساده به نقوشی پراکنده در فضا که با عنوان نقوش اسلیمی شناخته می‌شوند، تبدیل شده اند.
معمولا نقوش ختایی و اسلیمی کنارهم دیگر استفاده شده و طرح و نقش های جذابی در فرش کاشان خلق می‌کنند. البته فرش هایی که تنها با نقوش ختایی طراحی شده باشد، وجود دارد. اما فرشی که تنها با نقوش اسلیمی طراحی شده باشد، در بازار وجود ندارد. معمولا نقوش اسلیمی برای تزیین بکار رفته و ترکیب فوق العاده ای با نقوش ختایی خلق می‌کند.
تاریخچه نقوش ختایی از نقوش اسلیمی کمتر است اما به دوران قبل از ورود اسلام به ایران باز می‌گردد. پس میتوان نتیجه گرفت تاریخچه دیرینه ای داشته و ریشه در فرهنگ و هنر اصیل ایرانی دارد.
بعد از ورود مغول به ایران، هنر نقاشی منقطه ختن مغولستان تاثیرات زیادی بر نقوش ختایی ایرانی داشت و پیشرفت بیشتری نسبت به دوره های قبلی کرد.
یکی از نقش های اصیل ختایی گل شاه عباسی است که از گل نیلوفر ساده گرفته شده است و در فرش کاشان اصیل وجود دارد. همه ما نیز گل شاه عباسی را در فرش های قرمز رنگ خانه پدربزرگان خود دیده ایم.
نقوش ختایی در دوره های مختلف تکمیل تر شده و رشد کرده و تنوع امروزی خود را خلق کرده است.
برگ های بادامی شکل، برگ های کنگره دار، گل های گرد برگرفته شده از گل شقایش و نرگس، انواع و اقسام غنچه ها و کاسبرگ های، بندهای ختایی که از پیچش و تنه گیاهان و درختان گرفته شده است و... از زیر مجموعه های نقوش ختایی بوده و در فرش های ایرانی قدیمی و امروزی زیاد دیده می‌شود.