یکی از زیباترین و منحصر به فرد ترین مفروشات در جهان که جذابیت زیادی به دکوراسیون و فضای داخلی منازل می دهد، قالی و فرش است. فرش کاشان در بین تمام مفروشات جهان به علت طرح های بی نظیر و زیبا و همچنین کیفیت مرغوب آن شناخته شده و در جهان ایران را با نام فرش کاشان می شناسند. با پیشرفت جوامع و افزایش جمعیت و همچنین پاسخگو نبودن قالی دست بافت کارخانه های تولید فرش ماشینی در کاشان اقدام به تولید فرش های زیبا و جذابی نمودند که باز هم در جهان فرش ماشینی کاشان در رتبه اول قرار دارد. این فرش های زیبا با همه کیفیت و مرغوبیتی که دارند ممکن است مورد تهدید عوامل آسیب زا باشند، در این مقاله قصد داریم عوامل آسیب رسان زنده و غیر زنده به فرش ماشینی و دست بافت را مورد بررسی قرار دهیم، خالی از لطف نیست تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
عوامل آسیب رسان به فرش
عوامل آسیب رسان به فرش به دو دسته تقسیم می شوند که هرکدام در جای خود بررسی می شوند. عواملی که خواسته یا ناخواسته موجب آسیب و استهلاک فرش می شوند. گاهی اوقات موجودات ذره بینی مانند کپک، سوسک، موریانه، قارچ و یا سهل انگاری افراد موجب فرسایش و آسیب قالی و فرش ماشینی می شود. در ادامه به بررسی عوامل زنده و غیر زنده آسیب رسان به صورت جداگانه م یپردازیم.
عوامل زنده آسیب رسان به فرش
عملکرد نادرست انسان
همانطور که انسان تولید کننده و بافنده فرش و قالی است می تواند با عملکرد نادرست و گاهی اوقات سهل انگاری به فرش آسیب جدی بزند، از جمله این اشتباهات می توان به حمل و نقل غیر اصولی، راه رفتن روی فرش با کفش، استفاده از مواد نامناسب و شیمیایی قوی در زمان شستشوی فرش، نگهداری فرش در محیط نامناسب همه عوامل دست به دست داده و عمر فرش را کوتاه تر می کند. این عوامل عبارتند از؛
دوا شور کردن فرش
یکی از روش های نادرست و غیر اصولی که بیشتر در کشورهای خارجی و برای کهنه نمایی یا وینتیج نشان دادن فرش استفاده می شود، روش دوا شور کردن فرش ماشینی است. کشورهای خارجی علاقه زیادی به فرش های قدیمی و وینتیج دارند. این موضوع موجب می شود تا بعضی از تولید کنندگان فرش ماشینی در شرکت با کمک داروهای قوی شیمیایی فرش را شسته و فرش را دچار فرسایش می کنند.
البته در بعضی از شرکت ها دستگاه های مخصوصی برای کهنه نشان دادن بیشتر فرش وجود دارد بدین صورت که مقداری از پرز فرش را ساییده تا فرش حالت کهنه و پاخوردگی به خود بگیرد.
در شرکت های تولید فرش ماشینی مقداری از مواد کهنه نما را داخل حوضچه ای ریخته و بعد از ترکیب با آب فرش را برای مدت زمانی مشخص درون حوضچه قرار داده و سپس با آب معمولی و فراوان می شویند تا مواد خارج شود. با این روش جلا و شفافیت رنگ های الیاف کم شده و لایه ای نازک از روی الیاف برداشته می شود. در انتهای کار و برای تکمیل عملیات کهنه نما کردن فرش با استفاده از موادی مانند پوست انار و گردو ریشه های سفید فرش را تیره می کنند تا کهنه نمایی فرش بیشتر شود.
عده ای نیز برای کاهش شفافیت رنگ فرش های تازه بافته شده آنها را در معرض مستقیم نور آفتاب قرار می دهند تا پشت و روی فرش برای چند روز به صورت متوالی آفتاب بخورد و دچار رنگ پریدگی شود. نور مستقیم آفتاب حتی روی الیافی که با رنگ های طبیعی رنگرزی شده تاثیر گذاشته و رنگ این الیاف کمرنگ و رنگ پریده می شود.
معمولا در کارگاه های قالیشویی برای کهنه نما کردن فرش از ترکیبات مختلف کلروهیدرو همراه با موادشوینده استفاده می شود.
قارچ و کپک
یکی از عوامل آسیب رسان به فرش و قالی موجودات ذره بینی به نام قارچ و کپک هستند، بهترین فضا برای رشد قارچ و کپک رطوبت و جاهای گرم و نرم می باشد و مواد پشمی، پنبه ای و ابریشمی بی نهایت به این محیط ها حساس بوده و دچار آسیب می شوند.
بعد از رطوبت دما تاثیر مستقیمی در رشد انواع قارچ ها و موجودات ذره بینی دارد. افزایش دما در کنار رطوبت بهترین فضا را برای رشد این موجودات ذره بینی فراهم کرده و بر سرعت رشد آنها می افزاید. البته کاهش دما تا حد زیادی رشد قارچ و کپک را مختل می کند. تهویه مناسب و دور نگه داشتن فرش و قالی از رطوبت و گرما بهترین ترفند برای جلوگیری از آسیب زدن موجودات ذره بینی به فرش است.
حشرات آسیب رسان به فرش
یکی از عوامل آسیب رسان زنده به فرش حشرات هستند، در حقیقت حشرات دشمن مواد آلی بوده و وجود رطوبت، گرما، بهداشت نامناسب و عدم تهویه ودیگر موارد تاثیر زیادی در رشد حشراتی مانند بید، موش، موریانه و سوسک می شود.
اما با کنترل موارد پیدایش این موجودات تا حد زیادی جلوی آسیب رسیدن از جانب این حیوانات به فرش گرفته می شود. استفاده از اسید سیتریک به عنوان مواد ضد بید از روش های مبارزه با حشرات آسیب رسان به فرش و قالی است.
عوامل غیر زنده آسیب رسان به فرش
به غیر از عوامل زنده که تاثیر مستقیمی در آسیب زدن به فرش دارند عوامل غیر زنده ای نیز در آسیب به فرش نقش دارند این عوامل عبارتند از؛
آب، هوا، نور و رطوبت
آب یکی از عوامل اصلی در آسیب به فرش و دیگر اشیاء البته به مرور زمان می باشد. در هر منطقه آب و هوا، نور و رطوبت تاثیر مستقیمی بر آسیب زدن به الیاف و تارو پود فرش دارد.
تاثیر آب و هوا
شرایط آب و هوایی و همچنین انواع سوخت های خانگی و صنعتی و انواع گازهای شیمیایی تاثیر زیادی در جذب اشعه های خورشید داشته که یکی از عوامل آسیب زا به فرش است.
نور
شدت و میزان تابش نور و اشعه هایش در تخریب اشیاء مخصوصا فرش و قالی موثر است. هرچه زاویه تابش نور خورشید بیشتر باشد، آسیب و خسارت فرش بیشتر و هرچه زاویه نور خورشید کمتر باشد میزان آسیب به فرش کمتر است.
البته قرار گرفتن اشیاء در طولانی مدت در برابر نور مستقیم آفتاب و حتی لامپ های روشنایی موجب رنگ پریدگی و تخریب الیافی همانند پنبه و کاهش مقاومت آن می شود.
آلودگی هوا
یکی از عوامل موثر در آسیب زدن به فرش هوای اطراف ماست. شهر های بزرگ آلودگی بیشتری دارند و قطعا گازهای مخرب بیشتری در هوا جریان دارد، گاز دی اکسید سولفور یکی از مخرب ترین گازها می باشد که از وسایل نقلیه موتوری و کارخانه های صنعتی تولید می شود که تاثیر زیادی بر تخریب فرش دارد.
عوامل غیر زنده به راحتی به داخل پرز قالی نفوذ کرده و به تبع آن انواع ذرات آهن، ذرات گوگرد، سولفورها و دی اکسید گوگرد وارد پرزهای فرش شده و باعث آلودگی و سستی الیاف فرش می شوند. اما با رعایت بهداشت و قرار دادن فرش در محیط هایی که دارای تهویه هستند، به راحتی می توان از آسیب رسیدن به الیاف فرش جلوگیری کرد.