اگر شماهم ذهن خلاق و کنجکاوری دارید و برایتان سوال شد که قدیمی ترین فرش جهان چه فرشی بوده است، جای بسیار خوبی هستید. زیرا قرار است در این مقاله با فرش پازیریک که قدیمی ترین فرشی است که طرح و نقش آن تقریبا سالم مانده، آشنا شویم و قدمت ، طرح و رنگ این فرش را بررسی کنیم. پس با ما همراه باشید.
فرش پازیریک
قدیمی ترین فرش های کشف شده تا به امروز در بابل، سومر و بین النهرین بوده است که قدمت آنها بسیار بیشتر از فرش پازیریک است.اما به دلیل اینکه طرح فرش پازیریک سالم ترین آنهاست و تقریبا سالم به جا مانده است، قدیمی ترین فرش جهان را فرش پازیریک می‌دانند.
برویم سراغ سوالات اصلی که درباره فرش پاریزیک پرسیده می‌شود:
• چرا به این فرش، فرش پازیریک می‌گویند؟
پازیریک از منطقه ای که این فرش در آنجا کشف شده، الهام گرفته شده است.
• کاشف فرش پازیریک که بوده است؟
باستان شناس روسی به نام سرگی رودنکو و گروه وی در شهر پازیریک، اولین کسانی بودند که این فرش زیبا را رویت کرده و کشف کردند.
• فرش پازیریک در کجا کشف شده است؟
فرش پازیریک در سال 1328 که برابر با سال 1949 میلادی است در کوهستان های التای در جنوب سیبری مرکزی و در نزدیکی مرز مغولستان کشف شد. جالب است که این کوهستان در بیشتر زمان های سال پوشیده از یخ است و دمای آن بسیار پایین است.
دلیل سالم ماندن فرش بعد از گذشت 2500 سال نیز همین سرما و دمای پایین بوده است. فرش پاریزیک متعلق به یک بانوی سلطنتی بوده و در قبر یکی از فرماندهان سکایی تورانیک کشف شده است.
• ابعاد فرش پازیریک چند در چند است؟
ابعاد این فرش 198 * 198 است. یک فرش مربعی شکل که با استفاه از رنگ های زیبایی همچون قرمز، سبز و سیاه بافته شده است. در کل 3600 گره در این فرش زده شده است و یک شاهکار هنری به حساب می‌رود.
• طرح و نقش فرش پازیریک چیست؟
فرش پازیریک شامل 6 قسمت است که هر قسمت طرح و نقش خاص خود را دارد.
• اگر از حاشیه و کناره فرش به سمت مرکز فرش نگاه کنیم در ابتدا طرح و نقش موجودات اساطیری ایرانی که در ردیف بعدی در تعداد 28 سوارکاری که در جهت خلاف عقربه ساعت حرکت می‌کنند، می‌رسیم. این سوار کاران چهره ایرانی داشته و دم اسب های آنها بافته شده است که به فرهنگ جنگ قدیم باز می‌گردد. زیرا در قدیم هنگام جنگ دم اسب ها را می‌بافتند.
• در قسمت بعدی فرش پاریزیک ما طرح هشت پره را به صورت مربعی شکل می‌بینیم. در قسمت چهارم فرش ما به گوزن های زرد ایرانی بر می‌خوریم که برعکس سوارکاران قسمت دوم در حرکت هستند.( جهت حرکت آنها همسو با جهت عقربه های ساعت است).
• پس از گوزن ها ما طرحی همانند طرح بخش اول فرش که موجودات اساطیری ایرانی بودند را مشاهده می‌کنیم.
• و در آخر که بخش ششم فرش می‌شود ما 24 طرح هشت پره بزرگ را می‌بینیم.
تمام جزییات فرش پازیریک به صورت کامل مشخص است.
• آیا فرش پازیریک متعلق به ایران است؟
وجود سوارکاران و گوزن های ایرانی در فرش نشانی از ایرانی بودن فرش پازیریک است. از طرفی نقوش این فرش از نقوش هخامنشی نیز گرفته شده و حتی رودنکو در کتاب خود گفته که بعد از دیدن فرش پازیریک به یاد تخت جمشید ایران افتاده است. از طرفی نوع گره و بافت این فرش متعلق به ایرانیان است. پس نتیجه می‌گیریم این فرش به دست هنرمندان ایرانی بافته شده و متعلق به سرزمین ایران بوده است. این فرش هدیه‌ای از سوی پادشاه ایران به پادشاه تورانیک سکایی است.
• در حال حاضر، فرش پازیریک کجا نگه داری می‌شود؟
امروزه فرش پازیریک در موزه آرمیتاژ در شهر سن‌پترزبورگ روسیه در کنار دیگر اشیا با ارزش کشف شده در دره پازیریک و همچنین دیگر فرش‌ها و نقاشی‌های زیبای جهان قرار دارد.
• چند سال از کشف فرش پازیریک می‌گذرد؟
این فرش حدود 17 سال پیش در دره پازیریک کشف شده است.
بررسی طرح فرش پازیریک و نماد شناسی آن
فرش پازیریک یک تقویم سالیانه است که فرهنگ پر قدرت و زیبایی ایرانی را به تصویر کشیده است.
وجود 3600 گره در فرش نمادی از ثانیه های هر ساعت ار روز است. از طرفی 24 مربع هشت پره وسط فرش از 24 ساعت هرروز سخن می‌گوید و 28 سوار کار دور فرش نیز روز های هر ماه سال را به ما نشان می‌دهد.
استفاده از نقوش اساطیری ایرانی در مرکز فرش که نمادی از خدایان ایران باستان است و سوارکاران و گوزن های اطراف آن نیز در حال محافظت از خدایان هستند، نمادی از فرهنگ و شجاعت ایرانی است.
حرکت درجهت عرقبه های ساعت سوارکاران، قدرت و صلابت آنها را نشان می‌دهد و نشان از پیروزی آنها بر گوزن هاست. به تعبیری دیگر حرکت سوارکاران و گوزن ها به حرکت ماه و خورشید شبیه است. فرش پازیریک از قدیمی ترین فرش های جهان بشمار رفته که طرح و نقش آن جدایی از زیبایی نمادی از فرهنگ ایرانیان است و برای ما بسیار ارزشمند است.