قالی کرمان و پاخوردن آن :
یکی از بزرگ ترین استان های جنوب شرق ایران کرمان است، از استان های مهم و تاریخی در تولید محصولات دستبافت مانند فرش، جاجیم و گلیم و...می باشد.
این استان سابقه طولانی در صنایع دستبافت دارد ولی هیچ سندی دال بر وجود این صنعت قبل از قرن دهم هجری وجود ندارد.در این مقاله قصد داریم در مورد قالی کرمان و پاخوردن آن نکات جذابی را بیان کنیم، خالی از لطف نیست تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
قالی کرمان هر چی بیشتر پا بخورد جا افتاده تر می شود:
بارها این ضرب المثل را شنیده اید و وجه تسمیه آن زمانی استفاده می شود که فردی نسبت به سنش زیباتر باشد و این ضرب المثل را برایش می گویند.قالی کرمان طبق نظر برخی از مورخان در قرن هفدهم بوده است و می توان گفت قرن هفدهم کرمان یکی از مراکز اصلی قالی بافی در ایران بوده است.و در قرن نوزدهم که صنعت قالی بافی در ایران رونق گرفت، کرمان یکی از تولید کنندگان فرش های فاخر در ایران می باشد.البته در سال های گذشته صنعت فرش دستبافت این منطقه مانند دیگر مناطق ایران روبه افول گذاشته و رونق سابق را ندارد.
تاریخچه فرش کرمان :
فرش کرمان به علت استفاده از الیاف طبیعی و رنگ های گیرا ،دارای استحکام و دوام بالایی است و به علت استفاده از ترکیب رنگ های جذاب و حرفه ای و مقاومت در برابر سایش بسیار مورد توجه قرار گرفته است.در تولید فرش های معمولی کرمان از یک گره نامتقارن روی پایه و تار پنبه ای زده می شود، اما در فرش های ابریشمی از پرزهای ابریشمی و پایه ابریشمی استفاده می شود.در قرن یازدهم میلادی کرمان یکی از اصلی ترین مراکز تولید فرش های مرغوب و با کیفیت بوده است.طراحان در این زمان در اوج هنر طراحی خود بودند و تکنیک های بافت فرش کرمان بسیار پیچیده و مشکل بود به گونه ای که نمونه ای از فرش کرمان در دیگر نقاط ایران مشاهده نمی شود.بافت در فرش کرمان به گونه ای بود که بافندگان تارهای پنبه ای را طوری تغییر می دادند که تارها در دو سطح متفاوت قرار بگیرد و بعضی از پودهای پشمی را محکم و تعدادی از دیگر را سینوسی قرار می دادند.و سطح فرش به صورت موج دار قابل تشخیص بافته می شد و افراد عادی به راحتی می توانستند موج را روی سطح فرش مشاهده کنند و به دلیل تلفیق موفق رنگ و طرح شهره جهانی دارد.و در ادبیات فارسی نیز در مورد فرش کرمان مدح و ستایش زیادی شده است. تعدادی از مورخان فرش های دستبافت کرمان را بهترین نوع فرش ایرانی معرفی کرده اند.و یکی از علت های اصلی آن کیفیت بالای پشم این منطقه است.و در قرن نوزدهم کرمان دارای کارگاه های بزرگ پشم ریسی و تولید پشم های بسیار ظریف بوده است.که شهره جهانی دارد.
طرح و نقش فرش کرمان :
فرش کرمان از جمله فرش هایی است که در آن بیشتر طرح های طبیعت و پرکار مشاهده می شود.در این فرش از نقش و نگارهای ریز ایرانی به وفور استفاده می شود.از شاهکار های معروف فرش کرمان که به دوره صفویه باز می گردد، می توان به افشان که یک طرح گلدان معروف است اشاره کرد.در فرش های کرمان نقش و نگاره های گل مرسوم است و بسیار مورد استفاده قرار گرفته است. که برگرفته از هنر ایرانی می باشد.به علت استقبال از فرش کرمان در این فرش ،تنوع بالایی در انواع سبک ها و طرح مشاهده می شود.و به جرات میتوان اعلام کرد که تعداد زیادی از سفارش دهندگان فرش کرمان، کشورهای اروپایی و غربی هستند و تعدادی نیز مصرف کنندگان داخلی با انواع سلیقه ها.
قالی دستباف کرمان :
از محبوب ترین نقوش در طرح های فرش کرمان می توان به گل سرخ اشاره کرد، این طرح مخصوصا در قالی های سبزیکار راور و گل سرخی مشاهده می شود.نقوش معروف دیگر فرش کرمان عبارتند از؛ ستونی، قاب قرآنی، خشتی، سرام آتیه،شکارگاه، جنگلی،لچک ترنج و قابی اشاره کرد.در فرش های عتیقه کرمان بیشتر از لچک ترنج با حاشیه باریک استفاده شده و در قرن نوزدهم بیشتر از نقوش گل در بافت فرش استفاده می شده که کاملا متمایز و متفاوت از فرش های دیگر است. فرش های منطقه راور کرمان دارای بافت ظریف و طراحی شیک و کلاسیک است و برگرفته از ترنج مرکزی می باشد، بیشتر فرش های این منطقه دارای امضاء بافنده این فرش می باشد.
فرش آنتیک ایران :
متمایز ترین فرش های کرمان مربوط به قرن 16 و 17 یلادی است که به فرش های گلدانی معروف است.این طرح گلدانی است طرحدار با گدان هایی که کل فرش در قسمت طول را در برگرفته است.از قرن 18 به بعد بیشر فرش های کرمان طرح خشتی بود.و از این طرح میتوان فرش متعلق به ویلیام موریس را اشاره کرد که در موزه ویکتوریا و آلبرت به نمایش گذاشته است.این موزه در لندن قرار دارد و بیشتر فرش های دستبافت کرمان مربوط به سال 1909 در آن نگهداری می شود. از طرح های دیگر فرش کرمان می توان به طرح بزرگ فیگوراتیو اشاره کرد که در نوع خود بی نظیر است.فرش های کرمان اغلب دارای رنگ های بی نظیری و خاصی هستند.رنگ هایی ملایم و روشن مانند؛ صورتی، کهربایی و آبی مایل به خاکستری همچنی در بعضی از فرش های کرمانی از طرح های غربی الگو گرفته شده و از نقوش تکراری و راه راه و ترکیبی از طرح های سنتی گلدان و باغ و اشکال حیوانات و تصاویر استفاده شده است.
رنگ فرش کرمان :
در کرمان قبل از ریسندگی پروسه رنگرزی انجام می شود.و رنگ های الیاف یکنواخت و یکدست می شود.و یکی از علت های اصلی درخشانی رنگ های فرش کرمان این موضوع است.فرش کرمان دارای تنوع رنگی بالایی است و در آن می توان رنگ هایی مانند؛ آبی، صدفی،سرخابی و رنگ های طلایی و زعفرانی را مشاهده کرد.میانگین رنگ های استفاده شده در فرش کرمان بین 15 تا 20 رنگ است.که این رنگ ها به طبیعت بسیار نزدیک است و این ویژگی موجب متمایز شدن فرش کرمان از دیگر مناطق ایران شده است.در حال حاضر مهمترین رنگ هایی که در فرش دستبافت کرمان استفاده می شود می توان به رنگ های بژ، مسی، لاکی تیره و روشن ،آبی تیره و روشن،صورتی، سبز تیره و روشن،عنابی و... اشاره کرد.ناگفته معمولا رنگ های فرش کرمان قرمز تند است.که در ترکیب و تلفیق با رنگ های مانند بژ کمی ملایم می شود.در طرح های کرمان معمولا در وسط فرش یک ترنج وجود دارد و دور تا دور فرش را گل های شاه عباسی پر کرده است.و این ترکیب و تلفیق زیبا جانی دوباره به فرش می بخشد.الیاف فرش کرمان معمولا از پرز با کیفیت گوسفند و و تار آن از پنبه با کیفیت و مرغوب است.تراکم فرش های کرمان نسبت به دیگر مناطق بالاتر است و در هر متر مربع حدود 160000 گره وجود دارد که بالاترین میزان تراکم در فرش دستبافت می باشد و این موضوع موجب شده که قالی کرمان و پاخور آن زبانزد شود.
ویژگی های فرش کرمان :
معمولا بافت فرش و قالی کرمان با گره های نامتقارن است.ولی در بعضی از اقوام از جمله قوم افشار، فرش ها با گره ترکی بافته می شود.و در کرمان از پشم برای پرز و از پنبه برای تار فرش استفاده می شود و به ندرت از ابریشم در بافت فرش استفاده می شود.ابعاد فرش کرمان متفاوت است، وجود دار عمودی از ویژگی های دیگر فرش کرمان است.فرش کرمان در گذشته تولید کنندگانی معروف و مشهوری داشته که عبارتند از؛
برادران اژدری،احمد یزدان پناه معروف دیلمقانی،محمد ارجمند کرمانی معروف به سلطان فرش کرمان، برادران رشید فرخی، فتحی ، وزیری و ابوالهادی.
یکی از شهر های اصلی و مهم تولید فرش کرمان روستای راور است.که از مهمترین مناطق تولید فرش در کرمان می باشد.و با وجود تولید کم فرش کیفیت این فرش ها در درجه بالایی قرار دارد.به حدی که در کشورهای خارجی و در داخل ایران فرش این منطقه زبانزد خاص و عام است.از دیگر شهر های تولید فرش در کرمان میتوان به شهر بابک،سیرجان و رفسنجان اشاره کرد.
علت متمایز شدن و خاص شدن فرش دستبافت ایران چیست ؟
یکی از علت های که فرش ایران مورد احترام و تمجید تمام کارشناسان آثار باستانی و تاریخی قرار گرفته زیبایی و کیفیت بی نظیر این فرش می باشد.اما واقعا چه چیز موجب می شود که یک فرش در این حد تمایز و تفاوت داشته باشد؟این موضوع به 2500 سال پیش به زمان کوروش کبیرو فتح بابل باز می گردد.کوروش در سال 539 قبل از میلاد هنر فرش بافی را در ایران مرسوم کرد. و بیش از 2500 سال است که مردم ایران فرشی را که می بافند مهمترین و ارزشمند ترین دارایی خود می دانند. هرچند صنعت فرش مدرن در ایران نقش موثری دارد و مبارزات زیادی برای فرش ماشینی و دست بافت وجود دارد.به عنوان نمونه در سال 2010 ایلات متحده واردات فرش را ممنوع کرد، ای ممنوعیت موجب شد تا یک شبه قیمت فرش های دستبافت در آمریکا چندین برابر شود و همیشه در بین افراد این سوال مطرح است که خرید فرش ماشینی توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟ و تنها پاسخ به آنها توجیه اقتصادی فرش دستبافت است که دارای مزایای زیادی نسبت به فرش ماشینی می باشد.فرش های دستبافت ایرانی نشان دهنده خلاقیت و توانایی هنرمندان عرصه فرش بافی است و مهارتی است که نسل به نسل منتقل شده و همانگونه که بافنده های فرش دستبافت متفاوت است،هر فرش دستبافت نیز منحصر به فرد و خاص است.
نقشه فرش کرمان :
به فرش ها جدای از اینکه به عنوان یک کف پوش نگاه کنیم باید به عنوان یک اثر هنری به آن نگاه کرد و آن را تحسین کرد. شهرت فرش های ایرانی به علت ترکیب رنگ های غنی و طرح های جالب و منحصر به فرد آن می باشد.در فرش های دستبافت از الیاف کاملا طبیعی مانند پشم و ابریشم و در رنگرزی آن از رنگ های طبیعی مانند روناس و.. استفاده می شود.و در این فرش ها از رنگ ها و مواد مصنوعی به هیچ عنوان استفاده نمی شود.و این موارد موجب می شود تا فرش های ایرانی از نظر زیبایی بی نظیر و از لحاظ کیفیت غیر قابل انکار می باشند.همچنین فرش های ایرانی دارای طول عمر بالا و کیفیت بالایی هستند که موجب شده قالی کرمان و پاخور آن یکی از ویژگی های خاص و منحصر به فرد آن شود.
گفتار پایانی :
دوستان و همراهان عزیز در این مقاله در مورد قالی کرمان و پاخور آن نکات جالب و جذابی بیان شد امیدوارم این مطالب برای شما مفید و سازنده باشد.